ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ
Մ.Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի
գիտահետազոտական ինստիտուտ
Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանը բացառիկ է իր ձեռագրերի հավաքածուով և հայապահպանությանն ուղղված իր գործունեույթամբ: Նրանում ամփոփված է հայ գրավոր մշակույթի (և ոչ միայն հայ, այլ նաև օտար ազգերի գրավոր մշակույթի) պատմությունը:
«Մատենադարան» բառը նշանակում է ձեռագրերի պահոց՝ մատյանների դարան, հավաքածու: Այսօրվա հայի գիտակցության մեջ այն ընկալվում է և' ժողովրդական կենսափորձի, և' իմաստնության խտացում`նրանում տեսնելով իր հավերժության առհավատչյան:
Մատենադարանն ստեղծվել է Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից` հայոց այբուբենի ստեղծումից հետո` դեռևս 5-րդ դարում, երբ կատարվել են հայերեն առաջին թարգմանությունները և ձևավորվել է հայոց մատնագրությունն իր առանձին ժանրերով: Հենց նույն դարում էլ ստեղծվել է առաջին գրապահոցը Վաղարշապատում` Էջմիածնի կաթողիկոսարանին կից, ինչի մասին վկայում է Ղազար Փարպեցին: Բացի Էջմիածնից Հայաստանի այլ վայրերում և տարբեր երկրների հայաշատ բնակավայրերում գրվել և ընդօրինակվել են հազարավոր ձեռագիր մատյաններ, որոնք պահվել են վանքերի ու մենաստանների մատենադարաններում։
Էջմիածնի կաթողիկոսական Մատենադարանի և Հայաստանի ու աշխարհի տարբեր երկրների գրչության կենտրոններում ստեղծված ու պահպանված ձեռագրերի հիմքի վրա էլ ձևավորվել է Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանը: Սակայն այն, ինչն այսօր պահվում է Մատենադարանում, հայերեն պահպանված ձեռագրերի մի մասն է կազմում, քանի որ դարերի ընթացքում բազմաթիվ ձեռագրեր ոչնչացվել և առևանգվել են: Այդ մասին վկայում են տարբեր պատմիչներ. Ստեփանոս Օրբելյանը նշում է, որ 1170 թ. սելջուկ-թուրքերը գրավել են Բաղաբերդ ամրոցը և այրել Տաթևից ու շրջակա այլ վանքերից այնտեղ հավաքված շուրջ 10.000 ձեռագիր: Կիրակոս Գանձակեցին պատմում է, որ օտար նվաճողները 1242 թ. Կարին քաղաքի մատենադարանից հափշտակել են բազմաթիվ մատյաններ։ 1298 թ. եգիպտական մամլուքների արշավանքների հետևանքով ավերվել է Կիլիկիայի մայրաքաղաք Սսի պետական գանձատունը։ Վերջին անգամ Էջմիածնի մատենադարանն ավերվել է 1804 թ, որի մասին վկայություն ունի Ներսես Ե Աշտարակեցին։
Հայալեզու ձեռագրերի բնաջնջման նոր ալիք է բարձրանում հատկապես Հայոց ցեղասպանության տարիներին: Արևմտյան Հայաստանի մշակութային կենտրոններին զուգընթաց ոչնչացվում են հազարավոր ձեռագիր մատյաններ։ Նշանակալի էր Կտուց Անապատի կրած վնասը, որտեղ մինչև 1915 թ. պահված մոտ 500 ձեռագրերից Մատենադարան է տեղափոխվում միայն 202։ Բազմաթիվ ձեռագրեր էլ փրկվել են Եղեռնից մազապուրծ հայերի անձնուրացության շնորհիվ` հայտնվելով աշխարհի տարբեր անկյուններում։ Ժամանակի ընթացքում «գաղթական» դարձած ձեռագրերի մի զգալի մասը վերադարձել է հայրենիք` հանգրվան գտնելով Երևանի Մատենադարանում:
Էջմիածնի Մատենադարանը, որի հիմքի վրա ձևավորվել է Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանը, պետականացվել է 1920 թ. դեկտեմբերին, որից միայն երկու տարի անց` 1922 թ. ապրիլին, Մոսկվայից Հայաստան է վերադարձվել 4060 ձեռագիր: Վերջիններս 1915 թվականին Ամենայն Հայոց Գևորգ Ե Վշտակիր կաթողիկոսի նախաձեռնությամբ Մոսկվա էին ուղարկվել պատերազմական արհավիրքներից զերծ մնալու համար։ Շուտով Մատենադարանում են հանգրվանում նաև Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի, Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի, Երևանի գրական թանգարանի և այլ վայրերի ձեռագիր հավաքածուները։ Զգալի քանակությամբ ձեռագրեր են հավաքվում Էրզրումից, Նոր Նախիջևանից, Աստրախանից և այլ վայրերից։
Էջմիածնից Մատենադարանը Երևան է տեղափոխվում 1939 թ. և տեղակայավում Հանրային գրադարանում: 1945 թ. ճարտարապետ Մարկ Գրիգորյանի նախագծով սկսվում է շենքի շինարարությունը, որն ավարտվում է 1957 թ. և Մատենադարանը հաստատվում է նորակառույց շենքում: 1959 թվականի մարտի 3-ին Խորհրդային Հայաստանի կառավարության որոշմամբ Մատենադարանը վերածվում է գիտահետազոտական ինստիտուտի` ձեռագրերի գիտական պահպանության, բնագրերի ուսումնասիրման, հրատարակության և թարգմանության բաժիններով. 1962 թ. այն անվանակոչվում է Մեսրոպ Մաշտոցի անունով։
Ներկայումս Մատենադարանի գլխավոր մասնաշենքը վերածվել է թանգարանային համալիրի` հնարավորություն ստանալով ավելի շատ ցուցադրություններ ներակայացնելու: Նախկին 1 ցուցասրահին այսօր փոխարինում է 15-ը: Գիտական բաժինների համար կառուցվել է նոր մասնաշենք, որը շահագործման է հանձնվել 2011 թ. սեպտեմբերի 21-ին: Նորակառույցի հեղինակը ճարատարապետ Արթուր Մեսչյանն է:
Մատենադարանում կենտրոնացված շուրջ 20.300 ձեռագիր միավորները ընդգրկում են հայ հին և միջնադարյան գիտության ու մշակույթի գրեթե բոլոր բնագավառները՝ պատմություն, աշխարհագրություն, քերականություն, փիլիսոփայություն, իրավունք, բժշկություն, մաթեմատիկա, տիեզերագիտություն, տոմարագիտություն, գուշակային գրականություն, թարգմանական ու ազգային գրականություն, մանրանկարչություն, երաժշտություն և թատրոն: Այստեղ հայերենից բացի պահվում են արաբերեն, պարսկերեն, հունարեն, ասորերեն, լատիներեն, եթովպերեն, վրացերեն, եբրայերեն և այլ լեզուներով ձեռագրեր։ Միջնադարյան թարգմանութունների շնորհիվ կորստից փրկվել են բազմաթիվ ձեռագրեր, որոնք չեն պահպանվել մայր լեզուներով անգամ և հայտնի են միայն հայերեն թարգմանությամբ։ Գիտահետազոտական աշխատանքներին զուգահեռ Մատենադարանը շարունակում է ձեռագրերի հավաքչական աշխատանքը` նվիրատվությունների և գնման ճանապարհներով: Մատենադարանի նվիրատուներ են հանդիսանում նյութական աջակցություն կատարող կամ ձեռագիր նվիրաբերող անձինք: Նվիրատուների անունները արձանագրվում են Նվիրատուների տոմարում: Նրանք պարբերաբար տեղեկատվություն են ստանում Մատենադարանի նորությունների մասին, հրավիրվում են հատուկ հանդիսությունների: Մատենադարանի կողմից նվիրատուներին հանձնվում է հատուկ վկայական և որպես խորհրդանշական նվեր՝ Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» նմանահանության թանկագին օրինակ, պարգևատրվում են «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» հուշամեդալով:
Հիշատակելի են մեծ նվիրատուների անունները. Հարություն Հազարյանը Նյու Յորքից, որ նվիրել է 395 հայերեն և օտար լեզուներով ձեռագրեր, Ռաֆայել Մարկոսյանը Փարիզից` 37 ձեռագիր, Վարուժան Սալաթյանը Դամասկոսից` ավելի քան 150 ձեռագիր, Արշակ Տիգրանյանը Լոս Անջելեսից, Կարպիս Ջրբաշյանը, Գևորգ Բաքրջյանը, Վարդերես Կարագյոզյանը Փարիզից, Ավո Հովհաննիսյանն և Գրիգոր Աղազարյանը Նոր Ջուղայից, Միրհան Մինասյանը Հալեպից, Սուրեն Բայրամյանը Կահիրեից, ինչպես նաև «Փյունիկ» համազգային բարեգործական հիմնադրամը` համանախագահությամբ Գաբրիել Չեմպերճյանի և Լևոն Սարգսյանի: Ռուբեն Գալչյանը Լոնդոնից Մատենադարանին է նվիրել հին քարտեզների, ատլասների և գրականության անձնական հավաքածուն և շատ ու շատ ուրիշներ: 95-ամյա Տաճատ Մարկոսյանը Իրանի Նոր Ջուղայի շրջանի Ղարղուն գյուղից 1969 թ. Մատենադարան է ուղարկել 1069 թ. Նարեկա վանքում ընդօրինակված մի մատյան, որի համար հիմք է ծառայել Մեսրոպ Մաշտոցի ձեռքով 5-րդ դարում գրված Ավետարանը:
1954-1982 թթ. Մատենադարանը ղեկավարել է ակադեմիկոս Լևոն Խաչիկյանը (1918-1982): Նրա ջանքերով հաստատությունը լիարժեքորեն կայացավ` որպես գիտահետազոտական կենտրոն, կարճ ժամանակում արժանացավ միջազգային ճանաչման։ 1982-2007 թթ. Մատենադարանի տնօրեն է եղել ակադեմիկոս Սեն Արևշատյանը։ 2007-ից Մատենադարանի տնօրենն է բանասիրության դոկտոր Հրաչյա Թամրազյանը։
-----------
fonte: @edisonmariotti #edisonmariotti http://www.matenadaran.am/?id=61&lng=3
----------
Library and Research. BACKGROUND
Mesrop Mashtots Matenadaran is unique in its collection and preservation of manuscripts in his gortsuneuytamb. It is summarized in the literature (and not only Armenians, but also foreign nations literature) history.
"Ancient" means manuscripts, books library, a collection of today's Armenian consciousness is perceived and folk life experience and the wisdom khtatsum`nranum seeing a sign of eternity.
Created by Mesrop Mashtots Matenadaran after the creation of the Armenian alphabet in the 5th century, when the first translations into Armenian and Armenian matnagrutyunn formed a separate genre. It was founded in the first century, the Catholicos of Etchmiadzin Vagharshapat library attached, as evidenced Lazar P'arpetsi the addition of Echmiadzin Armenia and other places populated areas in different countries and was copied by thousands of manuscripts were kept in monasteries and convents libraries.
Catholicos of Etchmiadzin in Armenia and abroad Matenadaran manuscript centers created and formed the basis of the manuscripts after Mesrop Mashtots Matenadaran. But what is stored in the publication, a part of the Armenian manuscripts, as many manuscripts were destroyed over the centuries and were kidnapped, according to various historians. Stephen Playing notes that the 1170 year. Seljuk Turks captured the castle and burn Baghaberd Tatev and surrounding monasteries were collected over 10,000 manuscripts K. Gandzaketsi tells that in 1242 the foreign conquerors. Karin stolen from the depository of books. 1298 year. Egyptian Mamluks invasions destroyed the capital of Cilicia, Sis state treasury. Last Etchmiadzin donations were destroyed in 1804, which witnessed the inner Ashtaraketsi.
A new wave of destruction of Armenian manuscripts, especially during the Genocide in Western Armenia and cultural centers are destroyed along with thousands of manuscripts. Significant damage was Beak Desert, where up to 1915. Manuscripts to be transported only saved about 500 202. Many manuscripts have survived the Armenian Genocide survivors through the selfless appearing in different parts of the world. Over time, the "refugees" has become a significant part of the manuscript returned to his native country, finding refuge in Matenadaran.
Echmiadzin, which formed the basis of the Mesrop Mashtots Matenadaran, nationalized in 1920. In December, there were just two years later in 1922. In April, 4060 the manuscript was returned to Moscow in the latter in 1915, Catholicos of All Armenians, George E. Vshtakir were sent to Moscow to stay away from the horrors of war. Soon after publication in the stage of Moscow seminary, Nersisyan school, in literary manuscript collections of the Museum and other attractions. A significant number of manuscripts were collected from Erzurum, New Nakhichevan, Astrakhan and other places.
Echmiadzin was transferred to Yerevan in 1939. and teghakayavum Public Library in 1945. Architect Mark begins with the design of the building, which ends in 1957. and approved by the Matenadaran new building on March 3, 1959, Soviet Armenia's decision Matenadaran Institute of manuscripts for scientific research into the conservation of original research, publication and translation departments. 1962. is tagged with the name of Mesrop Mashtots.
The main building of Matenadaran turned into a museum complex will have more chance of getting screened for presenting: 1 gallery today replaces the former 15 out of sections for construction of a new building, completed in 2011. September 21: New Author Architect Arthur Meschyan.
Library centered around 20.300 units include manuscripts of ancient and medieval science and culture in almost all areas of history, geography, grammar, philosophy, law, medicine, mathematics, cosmology, Chronology, predicting Literature, Translation and national literature, miniature, music and theater. . Besides Armenian manuscripts in Arabic, Persian, Greek, Syriac, Latin, Ethiopic, Georgian, Hebrew and other languages. Targmanutunneri due to loss of saved many medieval manuscripts, which are preserved in the mother languages and known only to the Armenian translation. In parallel research Matenadaran manuscript collections continue to work with donations and purchases ways: Alchemy donors are donated handwritten material support or executing entities are recorded the names of the donors donors calendar. They regularly receive information about news manuscripts, are invited to a special event: the Matenadaran patrons are given a special certificate and a symbolic gift, Gregory's "Lamentations" nmanahanutyan treasured for example, was awarded the "Saint Mesrop Mashtots" medal.
Are the names of the donors. Resurrected Hazaryane New York, dedicated to the 395 Armenian and foreign manuscripts, Rafael Margosyan Paris to 37 manuscripts, V. Salatian Damaskosits` more than 150 manuscripts, Arshak Tigranian Los Angeles, Garbis further, George Bakirjian, Varderes Karagyozyan Paris, Avo leader and Gregory Aghazaryan New Julfa, Mirhan said Aleppo, Suren Bayramyan Cairo, as well as the "Phoenix" national charitable foundation co Gabriel Chemperchyani Levon Sargsyan and Ruben Galchyan London Matenadaran donated old maps, atlases and literature private collection and many others. 95- Tachat Margosyan old Iranian village of New Julfa region Gharghun 1969. Ancient to 1069 period. Narek Monastery copied a log, which is based on the 5 th century by Saint Mesrop Mashtots written Gospel.
1954-1982 period. Matenadaran is headed by Academician Levon Khachatryan (1918-1982). He was held as part of the efforts of the full research center, a short time gained international recognition. 1982-2007 period. Library of the Academy of St. Arevshatyan. Since 2007, the Director of Studies Dr. H. upcoming manuscripts.
--------
Our medieval chroniclers of the major figures in their behavior emphasizes bibliographic activities, collect old records, creating new ones, the spiritual heritage of the past and rethink their untiring efforts in bringing a who have become spiritual feat lessons for future generations. Thus, the top of Mesrop Mashtots, the creator of the first manuscripts, thanks to our bibliographers early medieval periods were created so many new libraries, which ramify, the combined ages are spinning as eternal values, weathering all the hardship and suffering of our people as intelligent light ago .
This is in Mashtots Matenadaran, which is part of our culture and all generations of athletes across the nation as a spiritual unity. It is our great zhoghovumi, collectivity, Future strong instinct is the result of our pledge of eternity.
Library that is our identity, flag, coat of arms. He is truly a hymn that sounds forever.
Nenhum comentário:
Postar um comentário